Serverless Nedir? Serverless Mimari Örnekleri Nelerdir?

Serverless, genel olarak sunucu altyapısının yönetimiyle (server provisioning, bakım, ölçeklendirme vb.) uğraşmadan sadece uygulama kodunuzu çalıştırabileceğiniz bir bulut bilişim modelini ifade eder. Bu modelde aslında arka planda sunucular (fiziksel veya sanal) vardır; ancak bunların yönetimi, yapılandırması ve ölçeklendirilmesi servis sağlayıcı tarafından otomatik biçimde yapılır. Geliştirici olarak siz sadece kodunuza ve iş mantığınıza odaklanırsınız; altyapı yönetimi, işletim sistemi ayarları, ölçeklendirme, güvenlik yamaları gibi konularla uğraşmazsınız.

Serverless Nedir?

Serverless, uygulama geliştirme ve çalıştırma süreçlerinde geleneksel sunucu yönetim yükünün (sunucunun kurulumu, güncellenmesi, ölçeklendirilmesi gibi) servis sağlayıcı tarafından üstlenildiği bir bulut bilişim modelidir.

Serverless mimarisi, geliştiricilerin kod yazmaya odaklanmasını sağlarken otomatik ölçeklendirme, “kullandığın kadar öde” esnekliği ve olay tabanlı tetiklenme gibi özellikler sunar. Özellikle düşük trafikli veya mikroservis yaklaşımına sahip projeler için ideal bir maliyet yönetimi ve bakım kolaylığı getiren serverless, hızla prototipleme ve geliştirme yapabilmenin önünü açar.

Serverless Hangi Durumlarda Kullanılır?

Serverless mimari, ölçeklenebilirlik ve maliyet avantajı sağladığı için genellikle API tabanlı mikro hizmetler, webhook işleyicileri, zamanlanmış görevler veya hızlı yanıt gerektiren gerçek zamanlı uygulamalar gibi pek çok senaryoda tercih edilir.

Bununla birlikte form toplama veya basit dinamik işlemler içeren landing page gibi düşük trafikli sayfalarda da kullandıkça öde prensibi sayesinde maliyetler oldukça düşer ve geliştiriciler sunucu konfigürasyonu veya bakım derdiyle uğraşmak yerine sadece iş mantığına odaklanarak daha hızlı ürün çıkarabilirler.

Serverless Mimarinin Temel Özellikleri

Serverless mimarinin temel özellikleri arasında, geliştiricinin altyapı yönetimiyle uğraşmak zorunda kalmaması (yani sunucu konfigürasyonları, işletim sistemleri veya güvenlik yamaları gibi konuların servis sağlayıcı tarafından yönetilmesi), talebe göre otomatik ve anlık ölçeklendirme yapılabilmesi, olay tetiklemeli (event-driven) bir çalışma düzenine sahip olması ve genellikle “kullandığın kadar öde” (pay-as-you-go) mantığıyla maliyetlerin optimize edilmesi yer alır.

Otomatik Ölçeklendirme

Uygulamanıza gelen talep arttığında, bulut sağlayıcısı (ör. AWS, Google Cloud, Cloudflare vb.) arka planda kaynakları genişletir. Trafik azaldığında ise gereksiz kaynaklar kapatılarak maliyet düşürülür.

Kullandıkça Öde (Pay-as-you-go)

Sunucular 7/24 açık durmak yerine, sadece kodunuz çalıştırıldığında (istek aldığında) ücret ödersiniz. Bu da özellikle düşük trafikli uygulamalar için uygun bir maliyet stratejisidir.

İşletim Sistemi ve Altyapı Yönetimi Yok

Paket güncellemeleri, güvenlik yamaları, sunucu yapılandırmaları gibi düşük seviyeli işlemlerle uğraşmazsınız.

Olay Tabanlı Mimari

Çoğu serverless fonksiyonu bir tetikleyici (ör. HTTP isteği, zamanlanmış görev, mesaj kuyruğu vs.) aracılığıyla çalışır.

Serverless Örnekleri Nelerdir?

Serverless mimaride öne çıkan örnekler arasında AWS Lambda, Google Cloud Functions, Azure Functions, Cloudflare Workers, Vercel Functions ve Netlify Functions sayılabilir. Bu platformlar, kullanıcıların altyapıyı yönetme, ölçeklendirme ve konfigürasyon gibi süreçlerle uğraşmadan yalnızca kendi kodlarını yazıp yükleyerek uygulamalarını çalıştırmasına olanak tanır, böylece hızla ölçeklenebilen, kullanıldıkça ödenen ve bakımı kolay projeler hayata geçirilebilir.

Serverless mimari örnekleri arasında şunlar yer alır:

• AWS Lambda.
• Google Cloud Functions.
• Azure Functions.
• Cloudflare Workers.
• Vercel Functions.
• Netlify Functions.

AWS Lambda

AWS Lambda, Amazon Web Services’in sunduğu, ölçeklendirme ve sunucu yönetimi gibi işlemleri geliştirici adına otomatik gerçekleştiren bir serverless platformdur. Fonksiyonlarınız, belirli bir tetikleyici (örneğin bir HTTP isteği veya belirlenmiş bir zamanlama) aracılığıyla çalıştırılır ve yalnızca çalıştırıldıkları süre boyunca ücretlendirilir. AWS ekosisteminin bir parçası olduğu için S3, DynamoDB, API Gateway gibi diğer AWS hizmetleriyle kolayca entegre edilebilir ve büyük çaplı uygulamalara esnek bir mimari sağlar.

Google Cloud Functions

Google Cloud Functions, Google Cloud Platform (GCP) üzerinde sunulan serverless işlevler (functions) yürütme hizmetidir. Geliştiriciler, yazdıkları kodu bir fonksiyon olarak yükleyerek buluttaki olaylar veya HTTP istekleriyle tetiklenmesini sağlayabilir.

GCP ekosisteminin bir parçası olarak Cloud Storage, Firebase, Pub/Sub gibi servislerle bütünleşik çalışır; ayrıca, otomatik ölçeklenme ve “kullandığın kadar öde” prensipleri sayesinde özellikle mikroservis tabanlı ve düşük maliyetli çözümler için idealdir.

Azure Functions

Azure Functions, Microsoft Azure ekosistemi içerisinde yer alan ve farklı programlama dillerinde (C#, F#, JavaScript, Python, PowerShell vb.) fonksiyonlar çalıştırmanıza olanak tanıyan bir serverless çözümüdür.

Otomatik ölçeklendirme, olay tabanlı tetikleyiciler ve yönetilen altyapı sayesinde geliştiriciler yalnızca kod yazmaya odaklanabilir. Ayrıca Azure Cosmos DB, Azure Event Grid, Azure Service Bus gibi platform hizmetleriyle doğrudan entegre olma imkanı sunarak geniş bir kullanım alanı yaratır.

Cloudflare Workers

Cloudflare Workers, Cloudflare ağı üzerinde JavaScript veya WebAssembly kodunu, kullanıcılara coğrafi olarak en yakın noktada çalıştırabilen bir serverless platformdur. Bu sayede düşük gecikme süreleri ve yüksek performans elde edilir.

Edge computing mantığına dayandığı için geleneksel sunucularda yaşanabilecek trafik yoğunluğu veya ölçeklendirme sorunları Cloudflare altyapısı tarafından otomatik yönetilir ve geliştiriciler sadece işlevsel kodlarını yazıp dağıtabilir.

Cloudflare Workers sekmesinde “Create Worker” seçeneğine tıkladığında karşınıza gelen örnek kod, sunucusuz (serverless) bir JavaScript uygulamasının en basit halini gösterir. “Hello World!” içeren bu Worker, Cloudflare’ın küresel ağı üzerinde, kullanıcıya en yakın veri merkezinde çalışır ve “npm run dev” komutuyla yerel olarak test edilebilirken, “npm run deploy” komutuyla production ortamına kolayca yayımlanır. Bu sayede herhangi bir ek sunucu ya da altyapı ayarı yapmaya gerek kalmadan, sadece kodunuzu yazarak hızlıca uygulama geliştirme deneyimi sunar.

Cloudflare Pages sekmesine geçildiğinde ise iki farklı dağıtım (deployment) yöntemi göze çarpar: Git deposuna bağlanarak (Connect to Git) projeyi otomatik entegrasyon ve sürekli dağıtım (CI/CD) süreciyle yönetmek veya “Create using direct upload” seçeneğiyle doğrudan HTML, CSS ve JS dosyalarını yüklemek. Özellikle statik siteler, landing page’ler veya basit web projeleri için Pages oldukça kullanışlıdır; git entegrasyonuyla her kod push işlemi sonrasında site otomatik olarak yeniden oluşturulabilir veya tek seferlik bir yüklemeyle statik dosyalarınız hızla yayına alınabilir.

Vercel Functions

Vercel Functions, özellikle Next.js projeleriyle entegre çalışacak şekilde tasarlanmış, basit bir serverless fonksiyon platformudur. Projelerdeki “/api” klasörüne koyulan fonksiyonlar, otomatik olarak API uç noktalarına (endpoints) dönüştürülür ve statik dosyalarla birlikte tek bir dağıtımda yönetilebilir. Geliştiriciler, bakım gereksinimi duymadan küresel olarak ölçeklenebilen ve dinamik içerik sağlayan uygulamalar oluşturabilir, ayrıca git tabanlı iş akışlarıyla entegre bir şekilde CI/CD süreçlerini kolayca yönetebilir.

Netlify Functions

Netlify Functions, Netlify’ın statik site barındırma hizmetiyle entegre bir serverless fonksiyon çözümüdür. Geliştiriciler projelerinin belirli bir klasöründe fonksiyonlarını tanımladıklarında, bu fonksiyonlar otomatik olarak birer API uç noktası haline gelir ve dinamik içerik ihtiyaçları için kullanılabilir. Git odaklı iş akışlarını destekleyen Netlify, bu fonksiyonları basitçe dağıtmaya ve ölçeklendirmeye olanak tanıyarak hem frontend hem de backend tarafında son derece hızlı prototipleme imkanı sunar.

Serverless Mimaride Veritabanı Tabloları

Serverless mimaride “veritabanı hiç yok” gibi bir durum söz konusu değildir; aksine, genellikle uygulamanın kod tarafı sunucusuz (serverless) bir ortamda çalışırken veritabanı katmanı da AWS RDS, Google Cloud SQL, Azure Cosmos DB veya Cloudflare D1 gibi yönetilen (managed) bir hizmet olarak devreye girer ve bu sayede geliştiriciler ölçeklendirme ve bakım gibi altyapı sorunlarıyla uğraşmadan kalıcı veri saklayabilir, bağlantı yönetimini de yine bu sağlayıcıların sunduğu çözümler üzerinden gerçekleştirirler.